Toezicht op accountantsorganisaties

Uit Auditpedia
Article/Autoriteit Financiële Markten/AFM:-Toezicht-op-accountantsorganisaties
Ga naar:navigatie, zoeken

Toezicht op accountantsorganisaties

De Autoriteit Financiële Markten (AFM) is de gedragstoezichthouder op de financiële markten. In onderstaande bijdrage gaat de AFM dieper in op het toezicht van AFM op accountantsorganisaties.

Waarom houden we toezicht op accountantsorganisaties?

Het maatschappelijk verkeer moet kunnen vertrouwen op het oordeel van accountants(organisaties) in de door hen afgegeven controleverklaringen. De controleverklaring voegt zekerheid toe aan de jaarrekening en draagt bij aan het vertrouwen daarin van een grote groep gebruikers, waaronder beleggers, banken, crediteuren, financieel analisten en consumenten. Het gaat bij vertrouwen niet alleen over de vraag of de informatie in de verslaggeving een getrouw beeld geeft van de werkelijkheid, maar ook over de vraag of deze informatie op een betrouwbare en deugdelijke wijze tot stand is gekomen en is weergegeven in de verslaggeving. Als achteraf door de maatschappij wordt geconstateerd dat de informatie niet betrouwbaar is, ondermijnt dit het vertrouwen van de maatschappij in de onderneming(sleiding) en als afgeleide ook in de accountant(sorganisatie) en de controleverklaring. Dat vindt haar weerslag op de gehele sector. Accountants moeten onafhankelijk zijn en zich houden aan de fundamentele beginselen uit hun gedrags- en beroepsregels. Zij mogen zich niet laten leiden door commerciële of persoonlijke belangen, maar moeten het publieke belang centraal stellen.

Sinds wanneer is er toezicht op accountantsorganisaties

De Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta) is inwerking getreden op 1 oktober 2006 tegen de achtergrond van een aantal schandalen (ENRON, Parmalat, Ahold, KPN Quest en Worldcom). Vanaf dat moment houden we toezicht op accountantsorganisaties.

Waarop houden we toezicht?

Accountantsorganisaties en externe accountants die wettelijke controles uitvoeren moeten voldoen aan een aantal vereisten. We houden toezicht op de naleving van deze vereisten. Deze vereisten volgen uit de Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta), nader uitgewerkt in het Besluit toezicht accountantsorganisaties (Bta), het Besluit Instelling Audit Commissies (BIAC) de EU Verordening 537/2014.

We houden toezicht op accountantsorganisaties die wettelijke controles verrichten. Andere werkzaamheden of diensten van accountantsorganisaties en hun netwerkorganisaties, waaronder de vrijwillige controles, vallen niet onder ons toezicht. De werkzaamheden van accountants anders dan wettelijke controles vallen onder het toezicht van de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA).

Het toezicht voor de accountantsorganisaties met een vergunning voor het uitvoeren van wettelijke controles, niet zijnde OOB-ondernemingen, werd tot 1 januari 2022 uitgevoerd door de SRA en de NBA, op basis van convenanten met de AFM. Vanaf 1 januari 2022 wordt het toezicht op alle vergunninghoudende accountantsorganisaties uitgevoerd door ons.

Hoe houden we toezicht?

Het toezicht op accountantsorganisaties bevat onder meer de volgende taken: vergunningverlening, onderzoeken, signalen & incidenten, geschiktheidstoetsingen, advisering wet- en regelgeving en internationale samenwerking. Deze taken worden hierna nader toegelicht.

Vergunningverlening

Om wettelijke controles te mogen controleren moet een accountantsorganisatie een vergunning van de AFM hebben. Wij verzorgen het proces van vergunningverlening.

Onderzoeken

In onze onderzoeken bij accountantsorganisaties staan de volgende niveaus centraal:

- de wettelijke controles

- het stelsel van kwaliteitsbeheersing

- gedrag- en cultuuraspecten bij accountantsorganisaties.

We maken op basis van risico-analyses keuzes wat we willen onderzoeken, rekening houdend met wat de wet van ons vereist. Hierbij worden ook nieuwe of toekomstige risico’s geanalyseerd. We stellen hierbij prioriteiten om onze capaciteit effectief in te zetten.

We voeren verschillende type onderzoeken uit, zoals:

·        Kwaliteitsbeoordelingen, waarin we toetsen of wet- en regelgeving is nageleefd;

·        Themaonderzoeken, veelal een verkennend onderzoek, om inzicht op een onderwerp te vergroten;

·        Incidentonderzoeken, waar we onderzoek doen naar een vermeende overtreding al dan niet na een incidentmelding.

Onderzoeken starten we veelal met het opvragen van schriftelijke informatie. Na de analyse van deze informatie volgen vaak interviews met vertegenwoordigers van de betreffende accountantsorganisatie(s) zoals bijvoorbeeld beleidsbepalers, externe accountants en andere medewerkers. Deze informatie gezamenlijk leidt tot observaties, bevindingen en/of ‘good practices’, die we verwoorden in rapporten per accountantsorganisatie, al dan niet gevolgd door een publiek rapport.

We kunnen verschillende toezichtinstrumenten inzetten, variërend van informele beïnvloeding, zoals de dialoog aangaan en voorlichting geven, tot (in)formele handhavingsmaatregelen, zoals bijvoorbeeld normoverdragende gesprekken, waarschuwingen tot opleggen van boetes. De doelstelling is om dit instrumentarium op een consistente wijze in te zetten en te kiezen voor een instrument op basis van effectiviteit. Voordat we overgaan tot een maatregel, doen we altijd onderzoek. Daarna bepalen we welke maatregelen daar het beste bij passen.

Enige voorbeelden van onze onderzoeken zijn:

-       Intern KwaliteitsOnderzoek (IKO) geeft grip op kwaliteit wettelijke controles accountant | december | AFM Professionals (9 december 2021). Uit dit onderzoek komt dat we overwegend positief zijn over het inzicht dat het Intern KwaliteitsOnderzoek (IKO) bij OOB-organisaties heeft in de kwaliteit van hun wettelijke controles. Uit het onderzoek komen ook mogelijkheden om het IKO te versterken en te vernieuwen.

-       Raden van commissarissen hebben impact, wel verschillen tussen accountantsorganisaties | oktober | AFM (13 oktober 2021). Dit onderzoek naar de impact en de werkwijze van de raden van commissarissen (rvc’s) van de OOB-accountantsorganisaties laat aan de hand van praktijkvoorbeelden zien hoe de rvc’s van de zes OOB-accountantsorganisaties werken. Daarmee biedt de AFM-handvatten voor het verder vormgeven van intern toezicht.

-       Accountantsorganisaties kunnen beheersing corruptierisico’s verbeteren | mei | AFM Professionals (20 mei 2021). Uit dit onderzoek komt dat het noodzakelijk is dat accountantsorganisaties hun kennis over corruptierisico’s vergroten en beter onderhouden tijdens trainingen en vaktechnisch overleg. We delen hiervoor verbeterpunten en goede voorbeelden, zodat zij hun organisatie hierop kunnen toetsen en aanpassen.

-       AFM deelt aanbevelingen om auditcommissies te versterken in hun rol bij controle jaarrekening | feb | AFM Professionals (9 februari 2021). Dit onderzoek richt zich op de rol van auditcommissies van OOB’s bij het selecteren van een accountantsorganisatie en het monitoren van diens wettelijke controle. Met de observaties en aanbevelingen willen we auditcommissies versterken in de uitvoering van deze rol.

-       Big4-accountantsorganisaties op goede weg met randvoorwaarden voor kwaliteit | juli | AFM Professionals (15 juli 2020). Dit onderzoek richt zich op belangrijke randvoorwaarden voor een goede kwaliteit van wettelijke controles. We beoordeelde de resultaten van de kwaliteitsslag van Deloitte, EY, KPMG en PwC en keek naar: hoe hun besturen werken aan de kwaliteitsgerichte cultuur, sturen op kwaliteit en hoe zij instrumenten inzetten om die kwaliteit duurzaam te borgen.

Meer van onze onderzoeksrapporten vind je hier:

Onderzoeksrapporten toezicht accountantsorganisaties | Accountantsorganisaties | AFM Professionals

Meldingsplicht voor accountantsorganisaties

We beoordelen signalen en incidenten. Deze ontvangen we onder meer vanuit de meldingsplicht voor accountantsorganisaties. Een accountantsorganisatie is wettelijk verplicht om een aantal situaties melding te doen aan de AFM. Voor een volledig overzicht van verplichte meldingen zie: Verplichte meldingen accountantsorganisaties | Accountantsorganisaties | AFM Professionals

Geschiktheidstoetsingen

Bestuurders en interne toezichthouders van accountantsorganisaties met een vergunning voor het verrichten van wettelijke controles bij organisaties van openbaar belang (OOB-accountantsorganisaties) moeten naast betrouwbaar ook geschikt zijn voor de uitvoering van hun taak. We toetsen de geschiktheid voor de huidige functie op basis van de relevante artikelen in de Wta en Bta, zoals artíkel 15 Wta: ‘De betrouwbaarheid van de personen die het dagelijks beleid van de accountantsorganisatie bepalen of mede bepalen staat buiten twijfel.’

Nationale en internationale samenwerking

We zijn vertegenwoordigd in nationale en internationale samenwerkingsverbanden.

Nationaal werken we veel samen met onder meer de NBA, de SRA en het Ministerie van Financiën. Daarnaast adviseert de Commissie Financiële verslaggeving & Accountancy ons over Europese en Nederlandse wetgevende en beleidsmatige initiatieven op het gebied van financiële verslaggeving en accountancy. De commissie bestaat uit externe deskundigen op het gebied van financiële verslaggeving en accountancy.

Ook internationaal is voor ons een belangrijke rol weggelegd, onder meer in de bijdrage aan standaarden, de bevordering van internationale samenwerking en de harmonisatie van toezicht. Accountantsorganisaties zijn internationaal georganiseerd en opereren vaak in netwerkverband over landgrenzen heen. Daarom werken we intensief samen met toezichthouders in het buitenland en nemen we deel aan internationale overlegorganen zoals het International Forum of Independent Audit Regulators (IFIAR) en de Committee of European Auditing Oversight Bodies (CEAOB). Belangrijke samenwerkingsorganen zijn hierna toegelicht.

·        Committee of European Auditing Oversight Bodies (CEAOB)

De Committee of European Audit Oversight Bodies (CEAOB) is het belangrijkste orgaan voor de Europese samenwerking op het gebied van toezicht op accountantsorganisaties. Een voorbeeld wat zoal voortkomt uit deze samenwerking, is het volgende onderzoek uit 2021:

o   AFM: voer dialoog met accountant over materialiteit in jaarrekening | november | AFM Professionals (3 november 2021). We hebben met de CEAOB verkend hoe materialiteit door de Big-4-accountantsorganisaties wordt toegepast bij wettelijke controles van Organisaties van Openbaar Belang (OOB). De inzichten geven aanknopingspunten voor een dialoog tussen gebruikers van jaarrekeningen, ondernemingen, auditcommissies en accountants. Uit de verkenning blijkt dat er enkele verschillen zijn tussen de Big-4 in hun methodologie en de toepassing daarvan bij de bepaling van materialiteit. Gebruikers kunnen de accountants daarop bevragen: hoe is de materialiteit bepaald en welke kwalitatieve aspecten zijn meegenomen? Dat kan bijvoorbeeld op de aandeelhoudersvergadering. In het rapport zijn voorbeeldvragen opgenomen die gebruikers hierbij op weg kunnen helpen.

·        International Forum of Independent Audit Regulators (IFIAR)

Op mondiaal niveau is het International Forum of Independent Audit Regulators (IFIAR) het samenwerkingsverband voor onafhankelijke toezichthouders op accountantsorganisaties. IFIAR’s missie is het publieke belang te dienen en de bescherming van beleggers te verbeteren door de kwaliteit van wettelijke (accountants)controles te verbeteren. In deze organisatie werken onafhankelijke toezichthouders samen door uitwisseling van informatie en ervaringen. Als voorbeeld van wat IFIAR doet, zie:

o   Annual Inspection Findings Survey – IFIAR

o   Microsoft Word - IFIAR IRDAM Public Report.docx , een rapport over relevante internationale ontwikkelingen in de accountancy sector.

·        International Organisation of Securities Commissions (IOSCO)

Op mondiaal niveau is de International Organization of Securities Commissions (IOSCO) de belangrijkste organisatie voor effectentoezichthouders. IOSCO is de internationale ‘standard setter for securities markets’. Dit wil zeggen dat zij algemene principes afspreekt die fungeren als uitgangspunt voor regionale en nationale toezichthouders over het toezicht op effectenmarkten. IOSCO is ook een belangrijk internationaal netwerk voor informatie-uitwisseling tussen toezichthouders. Daarnaast vormt IOSCO een belangrijke schakel met andere relevante internationale organisaties als de G20, de Financial Stability Board, het IMF en de Wereldbank. De organisatie heeft momenteel 115 leden, die samen ongeveer 95% van de effectenmarkten ter wereld reguleren.